Karayemiş (Prunus laurocerasus L.)

Prof. Dr. Prof. Dr. Rahim Anşin

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Dendroloji ve Doğa Koleji Ekoloji Danışmanı

 

Botanik Özellikleri: Karadeniz Bölgesinde halk arasında taflan olarak bilinen karayemiş, boylu çalı ya da bazen 6 metre boylarında, herdem yeşil kısa boylu bir ağaçtır. Genç sürgünler tüysüzdür. Yaprakları derimsi yapıda, uzun şerit veya dar elips şekillerinde, 5-15, bazen de 20 santimetre uzunluğunda, iki sıralı sarmal (almaçlı) dizilişlidir. Yaprakların üst yüzleri parlak cilalı yeşil, alt yüzü ise soluk yeşildir. Her iki yüzü de tüysüzdür. Yaprak sapları yaklaşık 1,5 santimetre ve oluklu, orta damar belirgin, alt yüzde yaprak sapına yakın yerde sağlı sollu birkaç adet toplu iğne başı büyüklüğünde koyu renkli yağ bezeleri bulunur. Bu özellik karayemiş için karakteristik bir tanı özelliğidir.

Çiçekleri erselik, beyaz renkli, 5-12 santimetre uzunluğunda, şamdan gibi dik duran salkım kurullar oluşturur. Meyve önce yeşil, olgun evrede koyu kırmızı ya da siyah renklidir. Meyve oval veya yumurtamsı, ortalama 8 milimetre çapında, kültür formlarında ise bir santimetreyi aşabilir. Özellikle Karadeniz orman alanlarında kayın ve ladin ormanlarında diri örtü olarak, orman gülleri ile beraber bulunur. Deniz seviyesinden yaklaşık 2000 metre yüksekliklere değin çıkabilmektedir. Ayrıca kültüre alınmış olup, meyve ağacı olarak sıkça yetiştirilmektedir.

Kullanım olanakları: Yaprak ve meyvelerinde laurocerasin, tanen ve şeker bulunur. Yapraklarından sinüzite karşı buğu yapılır. Ayrıca düşük dozlarda bitkisel çay olarak ta içilebilir.  Ağrı kesicidir. Soğuk algınlığına karşı etkilidir. Meyvesi sadece olgun halde çiğ olarak yenilebilir. Ayrıca konservesi yapılır. Şurup ve toz ekstre halinde kullanılır. Öte yandan meyvesinden çok değerli, badem kokulu bir likör yapılmaktadır.

 

Yaprak ve ham meyvelerindeki laurocerasin maddesi, hidrosiyanik aside dönüştüğü için zehirli bir bitkidir. Özellikle meyve yeşil ve ham evredeyken asla kullanılmamalıdır. Ancak olgunlaşınca zehirsizdir. Yine yaprakları da yüksek dozlarda kullanılmamalıdır.

 

 Yayılışı:  Türkiye (Karadeniz bölgesi, güneyde Amanos Dağları), Balkan’lar, Batı Kafkasya ve Kuzey İran.

 

Bu yazıda verilen bilgiler tamamen halkımızı bilgilendirme amaçlı olup, bir reçete niteliği taşımaz. Yazarın ve yayınevinin bu konularda oluşabilecek herhangi bir olumsuz vakalarda hiçbir yükümlülükleri yoktur.