PORSUK AĞACI –Taxus baccata L.

Prof. Dr. Prof. Dr. Rahim Anşin

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Dendroloji ve Doğa Koleji Ekoloji Danışmanı

Botanik özellikleri: Herdem yeşil boylu çalı, bazen 20m’ye kadar boylanabilen, sık dallı bir ağaçtır. Genç sürgünler esnek ve yeşil, kabuk kahverengi, ince ve düzgün, yaşlandıkça pulsu ya da şerit şeklinde kavlar. Yapraklar iğne yaprak şeklinde, sivri uçlu, 1-2,5cm, üst yüzü koyu yeşil, alt yüzü soluk yeşil olup, stoma bandı belirsizdir. Bir cinsli iki evcikli, yani erkek ve dişi çiçekler ayrı ağaçlardadır. Tohum, etli sulu arillus denilen kırmızı renkli bir kapçıkla örtülmüştür. Gölge ağacı karakterinde olup, yavaş büyür ve çok uzun ömürlüdür. Bazen 1500-2000 yıl kadar yaşayabilir. Hiçbir organında reçine yoktur.

Kullanım olanakları: Odunu çok sert, ağır, dayanıklı ve esnektir. Bu nedenle eskiden beri yay yapımında kullanılmıştır. Günümüzde ise mobilya, lambri, oymacılık ve tornacılıkta kullanılır. Ayrıca istenilen şekillerde budanabildiğinden geğerli bir park ve süs bitkisidir. İğne yaprak ve genç sürgünleri taxin adlı bir alkoloid içerdiğinden, zehirli bir bitkidir. Ancak iğne yaprak ve genç sürgünleri, içerdiği taxin, milossin, taxicotine, tanen ve esans maddeleri nedeni ile tıpta kalp kuvvetlendirici ve bayanlarda adet söktürücü ilaç yapımında kullanılır.

ABD’de Erlangen Üniversitesi’nden Mr. Hanning ve ekibi tarafından yapılan araştırmaya göre ABD’de yetişen bir Porsuk türü olan Taxus brevifolia’nın kabuğundan elde edilen ve Taxol adı verilen bir ekstrenin 1990 yılından itibaren kansere karşı kullanılabileceğini kanıtlamış ve bu durum 16. Onkoloji kongresinde tartışılmıştır. Daha sonra Almanya 1994 yılında itibaren bu ekstrenin ovaryal kanserlerine karşı kullanımına izin vermiştir.

Yayılışı: Türkiye, Kuzey ve Orta Avrupa ülkeleri, Azor Adası ve Kafkasya.

Dikkat: Porsuk ağacının iğne yaprak ve genç sürgünleri taxin adlı bir alkoloid içerdiğinden, çok zehirli bir bitkidir. Doğrudan ev ilacı şeklinde asla kullanılmamalıdır.