Ekşi Yonca / (Oxalis acetosella L.)

Prof. Dr. Rahim Anşin

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Bilim Danışmanı

15cm’ye değin boylanabilen, pulsu rizomlu, sürünücü çok yıllık otsu bir bitkidir. Tüm yapraklar rizom şeklinde etli kökün hemen üzerinden çevrel olarak oluşmaktadır. Yapraklar uzun saplı ve 3’lü yaprakçık halinde, geniş yüreğimsi bir şekildedir. Çiçekler tekli sade yapıda, yapraklar gibi doğrudan topraktan çıkmaktadır. Taç yaprak beyaz renkli, genellikle mor çizgilidir. Çiçekleri oldukça iri, 10-16mm büyüklüğündedir. Çiçeklenme çoğunlukla Nisan aylarında gerçekleşmektedir.

İlkbaharda oluşan taze yaprakları limon ve sirke eklenerek çiğ halde yenilebilir. Salatalara harç olarak eklenebilir. Ayrıca çorbalar ve et yemeklerine katılabilir. Hafif ateşte 5 dakika kaynatılarak süzülüp bitki çayı olarak da içilebilir. C vitamini, kalsiyum oksalat, potasyum binoksolat, oxalic asit, askorbik asit ve musilaj içermektedir. Özellikle oxalic asit nedeniyle ekşi bir tadı vardır.

İdrar söktürücüdür. Ayrıca hemoroid, ağız yaraları ve ateşli hastalıkların tedavisinde olumlu özellikleri vardır. Tıpta rizomlu kökleri ve tohumları ise ishal, karın ağrısı, kolik ve dizanteriye karşı kullanılabilir. Yine merhem halinde akne ve dermatit gibi cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılan çok başarılı bir doğal üründür.

Tüm bu olumlu özelliklerine karşın yüksek kalsiyum oksalat içerdiğinden aşırı tüketiminden kaçınılmalıdır.

Ekşi yonca bitkisi orman ilimleri açısından da çok önemli bir bitkidir. Yetişme muhiti özelliklerinin iyi olduğu, nemli ve derin topraklı orman alanlarında yetişmekte olup, bu alanlarda ormanların kaliteli ve verimli niteliklere sahip olduğunu gösteren müşir bir bitkidir.

Ekşi yonca doğal olarak Avrupa, Türkiye ve Asya’da yayılmaktadır. Ülkemizde çoğunlukla Doğu Karadeniz başta olmak üzere tüm Karadeniz bölgesinde genellikle nemli orman alanlarında, özellikle ladin ve kayın ormanlarında görülür. Deniz kenarlarından 1700m yükseltiye dek yayılabilir.