Mercanköşk / Origanum vulgare L.

Prof. Dr. Rahim Anşin

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Bilim Danışmanı

Mercanköşk 30-80(100)cm boylarında, dik duran,  sık dallı çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesinin üzeri basık tüylü, kıllı ya da bazen tüysüzdür. Gövdede genellikle 12 çift kadar dallar bulunur. Yapraklar kısa saplı, yumurtamsı, eliptik veya yuvarlakça, 1,5-4,5cm sivri veya küt uçlu, kenarları tamdır. Çiçekleri pembe renkli ve çok sayıda bileşik salkım kurullar oluşturur. Çiçeklenme Mayıs-Ekim ayları arasındadır.

Kuru ve kayalık uçurumlarda, yamaçlarda, kalkerli topraklarda, genellikle iğne yapraklı ya da karışık ormanlarda, daha çok yarı gölgeli yerlerde yetişir. Deniz seviyesinden 2500m yükseltiye kadar yayılabilir.

Çiçekli uç sürgünleri ve genç yapraklarından yemek yapılır. Özellikle İspanya, İtalya, Meksika ve Fransız mutfaklarında sık kullanılan bir bitkidir. Ayrıca önemli bir tıbbi bitkidir. İçeriğinde timol, karvakrol, linelol, cymene, terpinolen ve diğer terpentinler bulunur. Terletici, idrar çoğaltıcı, gaz giderici ve yatıştırıcı özellikleri vardır. Yine mide rahatsızları, sinir tedavisi ve astım hastalıklarında olumlu etkileri görülmüştür. Yaprakları kurutularak kekik gibi baharat şeklinde kullanılır.

Hiçbir yan etkisi yoktur. Bununla beraber aşırı tüketimden kaçınılmalıdır. Günde bir porsiyon yemek, ya da bir fincan çay şeklinde tüketilmesi önerilmektedir.

Türkiye ve diğer Akdeniz ülkelerinde doğal olarak yayılmaktadır. Ancak yemeklik bitki oluşu ve şifalı özellikleri nedeniyle uzun yıllar kültürü yapılarak doğal yayılış alanı dışında birçok ülkede yetiştirilmektedir.