Yüksükotu (Digitalis ferruginea L.)

Prof. Dr. Prof. Dr. Rahim Anşin

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Dendroloji ve Doğa Koleji Ekoloji Danışmanı

Botanik Özellikleri: 1m boylarında, dalsız ve genellikle tek gövdeli, iki veya çok yıllık sağlam yapılı bir otsu bitkidir. Taban yaprakları rozet şeklinde ve çok sayıda mızrak şeklindedir.  Gövde yaprakları ise dar yumurtamsı ya da mızrak şeklinde olup, genellikle yaprak kenarları ve alt yüzünde damarlar boyunca tüyler bulunur. Çiçekleri gövdenin ucunda dik duran salkım kurullar halindedir. Kurul bol çiçeklidir. Çiçeğin brahteleri ince uzun veya mızrak şeklinde, çanak yaprakları yumurtamsı veya eliptik ve küt uçludur. Taç yaprakları sarımsı renkte, (8-) 15-35mm,  üzerinde kahverengi lekeler veya çizgiler bulunur. Meyvesi kapsül tipte kuru meyve olup, üzeri tüysüzdür. Çiçeklenme Haziran-Eylül arasında gerçekleşir. Özellikle Karadeniz Bölgesinde kayın, meşe, kestane ve Ladin ormanları orman içi açıklıklarında, kayalık kesimlerde, orman yolları şevlerinde ve yol kenarlarında 1-1700m yükselti basamaklarında yayılır.

Kullanım Olanakları: Yüksükotu son derece zehirli tibbi bir bitkidir. Asla bitki parçaları halk ilacı şeklinde doğrudan kullanılmamalıdır.  Tıbta bitkinin yaprakları, kökleri ve tohumları kullanılır. Asetildijitoksin, lanatoside, asit ve tuzlar, dijitoksin, dijitalin ve toksik glikozitler içermektedir. Toz, sıvı ekstre, izfüzyon,  dekoksiyon ve tentür halinde kullanılır. Tibbi değeri 18. Yüzyılda William Withering adlı bir fizikçi tarafından keşfedilmiştir. İdrar söktürücü etkisi yüksektir. Ayrıca balgam söktürücü ve kalp güçlendirici ilaçlar yapılmaktadır. Yine uyuz ve cüzzam gibi cilt hastalıklarının tedavisinde de etkilidir.

Yayılışı: Türkiye, Macaristan, Romanya ve Kafkasya’da yayılmaktadır.

Bu yazıda tanıtılan yüksükotu bitkisi, metin içinde de belirtildiği gibi çok zehirli bir bitkidir. Verilen bilgiler tamamen bilgilendirme amaçlı olup, bir reçete niteliği taşımaz. Yazarın ve yayınevinin bu konularda oluşabilecek olumsuz vakalarda hiçbir yükümlülükleri yoktur.