Ceza muhakemesi hukukunda uzlaştırma yönteminde , suçtan zarar gören veya mağdur ile şüpheli yahut sanık arasında , suçun işlenmesiyle oluşan uyuşmazlığın failin ceza alması dışında bir yolla düzeltilmesidir . Uzlaştırma usulünde taraflar cezai takibi sona erdirmek ve bunun karşılığında mağdur vaya suçtan zarar görenin bir şekilde zararının maddi veya manevi yolla tatmin edilmek suretiyle aralarında bir uzlaşının sağlanması yoludur.

Türk Ceza Kanunu’nun 73.maddesinin 8.fıkrasında “Suçtan zarar göreni gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olup , soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı bulunan suçlarda , failin suçu kabul etmesi ve doğmuş olan zararın tümünün veya büyük bir kısmını ödemesi veya gidermesi koşuluyla mağdur ile fail özgür iradeleri ile uzlaştıklarında ve bu durum Cumhuriyet savcısı tarafından onandığında kamu davası açılmaz veya açılmış olan dava varsa davanın düşürülmesine karar verilir .Ayrıca 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu 24. Madde hükmüne göre de faili suça sürüklenen çocuk olan suçlarda , uzlaştırma kapsamına alınan hükümler bulunmaktadır.

Adaletin en kısa yoldan tecelli edilmesi ile  yargı yükünün azaltılmasını hedefleyen ve bir yandan da şüpheli yahut sanığın oluşan zararını tazmin ederek onarıcı adalet ilkesini yerine getiren bir etkili bir sistemden bahsetmekteyiz.

Uzlaştırmanın temel ilkeleri ise Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği’nin 5. Maddesinde yer almaktadır .

-Uzlaştırma tarafların özgür iradelerine dayanmaktadır.

-Uzlaştırma , şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin temel hak ve hürriyetlerine uygun olarak , menfaatlerinin korunması esası gözetilerek yürütülür.

-Uzlaştırmaya katılan şüpheli veya sanık , mağdur veya suçtan zarar gören ile bu kişilerin kanuni temsilcileri müzakereler sırasında , Kanunun tanıdığı temel haklara sahiptir .

– Tarafların Türkçe bilmemesi halinde veya engelli ise CMK’nun 202.maddesi hükmüne göre Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından tercüman atanacaktır.

– Taraflar konu hakkında yeterince bilgilendirilirler . Özellikle uzlaştırma görüşmelerine kabul etmenin şüpheli açısından suçu kabul etmek , mağdur açısından haklarından vazgeçmek anlamına gelmediği izah edilmelidir .

-Şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar görenin yaşı , olgunluğu , eğitimi , sosyal ve ekonomik durumu gibi belirgin özellikleri süreçte göz önünde bulundurulur.

-Müzakerelerdeki bilgi ve belgeleri içeren gizlilik söz konusudur.Gizlilik yalnızca uzlaştırma görüşmelerini değil , sürecin tamamını ve sadece tarafların sunduğu belgeleri değil , uzlaştıtma bürosu tarafından uzlaştırmacıya verilen belgeleri de kapsamaktadır.

-Müzakerelerin gizliliği nedeniyle yapılan açıklamalar davada delil olarak kullanılamaz.

-Uzlaştırmacı tarafından tarafların sürecin anlaması sağlanır.

-Uzlaştırma görüşmelerinin ayrı ayrı değil de taraflarca birlikte müzakere edilmesinin istendiği durumlarda , güvenlik açısından sorun olması olası ise adliyelerde oluşturulan uzlaştırma büroları tercih edilmelidir.

Kanun koyucu uzlaştırma kapsamına dahil edilen suçları şikayete bağlı suçlar ve şikayete bağlı olmayan suçlar olarak sınırlamıştır.

6763 sayılı Kanun ile değişik CMK’nun 253/1 hükmüne göre ; kasten yaralama (3.fıkra hariç olmak üzere TCK M.86 ve 88) , taksirle yaralama (TCK M.89) , tehdit (TCK m. 106/1) , konut dokunulmazlığının ihlali (TCK m.116) , hırsızlık (TCK m. 141) , dolandırıcılık (TCK m.157) , çocuğun kaçırılması ve alıkonulması ( TCK m.234) , ticari sır , bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi ve belgelerin açıklanması (4.fıkra hariç olmak üzere TCK m.239) suçları şikayete tabi olmamakla birlikte uzlaştırma kapsamındadır .

Türk Ceza Kanunu’nda şikayete tabi suçlar ise ; m.11/2,12/2,86/2,89( suçun bilinçli taksirle işlenmesi hariç),102/1,102/2(suçun eşe işlenmesi halinde ),103/1(Failin çocuk olması ve fiilin sarkıntılık düzeyinde kalması) ,104/1,105,106(Tehdidin malvarlığına yönelmesi )116/1(suçun hırsızlık amacıyla işlenmesi hariç), 132,133,134,144,146,151(suçun hırsızlık amacıyla işlenmesi hariç),154,155,156,157(suçun bir hukuki ilişkiye dayanan alacağın tahsilini öngörmesi) , 1600,167 bu maddede sayılan suçların haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin , aynı beraber yaşamayan yakın akraba ve hışmına karşı işlenmesi),209,233,234/3,239/1,340/2,341 ve 342/2 hükümlerinde yer alan suçlardır.

Ayrıca uzlaştırmanın tarafı olabilmek için ceza ehliyetinin varlığı gerekmektedir.Bu itibarla 12 yaşından küçükler ,12 yaşını doldurmuş ancak 12 yaşını doldurmamış olmakla beraber işledikleri fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayanlar veya davranışlarını yönlendirme yeteneği yeterince gelişmeyenler ,15 yaşında küçük sağı ve dilsizler ,akıl hastaları ceza ehliyetine sahip değillerdir.

Bu arada bilinmesi gereken önemli noktalardan birisi de , kamu tüzel kişisine karşı işlenmiş suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar uzlaştırma kapsamı dışındadır.

ÜMİT YAZAR